|
W k.p. spotyka się też szkielet wewnętrzny, zwany
cytoszkieletem. Jest nim np. pałeczka osiowa (axostyl), występująca w niektórych ->-wiciowcach zwierzęcych, bądź też
mineralny szkielet złożony z igieł u niektórych -opromienić. K.p. różni się zasadniczo od komórek organizmów wielo-
komórkowych tym, że jest zdolna do pełnienia wszystkich niezbędnych funkcji życiowych, będąc całością organizmu, podczas
gdy komórki organizmów wielokomórkowych są mniej lub bardziej wyspecjalizowanymi, częściami składowymi ustroju. W
związku z tym k.p. miewa wyspecjalizowane struktury, które spełniają funkcje analogiczne do czynności wykonywanych przez
narządy organizmu wielokomórkowego. Takie struktury nazywają się organellami. Organella ruchu k.p. stanowią wici, rzęski lub
kurczliwe nibynóżki. Zarówno wici, jak i rzęski osadzone są w cytoplazmie i biorą początek a. zespołu włókienek, zwanych
ciałkiem podstawowym, bazalnym lub kmetoso-mem. Pęczek wystających włókienek, wyrastających z ciałka bazalnego,
otoczony błoną cy-toplazmatyczną, stanowi rzęskę lub wić. Utwory te poruszają się dzięki ślizganiu się i przesuwaniu względem
siebie włókienek składowych. Ciałko podstawowe wici i rzęski ma identyczną budowę jak centriola i u niektórych wiciowców
pełni jednocześnie jej funkcję. U ->nad-wiciowców, -*-opalin i ->.orzęs-ków ciałka podstawowe rzęsek
113
koracidium
lub wici połączone są między sobą systemem włókien biegnących pod .błoną komórkową. Tworzą one sztywne struktury
podporowe, przebiegające jako podłużne lub spiralne pęczki wzdłuż rzędu rzęsek czy wici. Wbrew dawnym poglądom żadne
włókienka (podporowe nie przewodzą bodźców komórkowych, a więc nie są orga-nellum układu przewodzenia bodźców. U
wielu orzę&ków organellum pobierania pokarmu stanowi wyspecjalizowany teren błony komórkowej, służący 'do intensywnego
tworzenia wodniczek fagocytalnych (-^-fagocytoza). Organellum to jest zwane cytostomem, a dodatkowe orzęsienie napędzające
pokarm do gęby nosi nazwę orzęsienia gębowego. Okolica wokół cytostomu, na której u orzęsków leży orzęsienie gębowe, nosi
nazwę lejka gębowego (peristomu). U większości orzęsków istnieje też określone miejsce wydalania na zewnątrz nie strawionych
resztek wodniczek pokarmowych noszące nazwę cytopyge i odpowiadające swoją funkcją odbytowi organizmów wieloko-
mórkowych. Organellami wydalania płynnych produktów przemiany materii oraz nadmiaru wody u niektórych pierwotniaków są
wodniczki tętniące. Wodniczka tętniąca kurcząc się wyrzuca swą zawartość na zewnątrz organizmu przez tworzące się połą-
czenie z błoną cytoplazma-tyczną. Następnie na terenie cytoplazmy tworzy się wodni-czka ponownie. Jej tworzenie się i
zanikanie powtarza się cyklicznie. Do odbierania bodźców ze środowiska zewnętrznego służy błona komórkowa, która może być
światłoczuła. U niektórych wiciowców roślinnych (->Euglenida) orga-
» Bezkręgowce
nellum wrażliwe na światło może być bardzo złożone i jako dodatkowy selektor światła występuje na terenie cytoplazmy barwna
plamka, zwana s t i g m ą. [A.J.K.]
komórki kolnierzykowate
-9-choanocyty.
konchecja (Conchoecia) — rodzaj stawonogów z podgroma-dy -^małżoraidzków. Obejmuje gatunki o skorupce do 8 mm
długości, z •charakterystycznymi wyrostkami w przedłużeniu krawędzi grzbietowej. K. pozbawione są oczu. W przeciwieństwie
ido większości mał-żoracżków mają serce. Niektóre gatunki — to kosmopolici wszechoceanu. K. wiodą plan-ktonowy tryto
życia, wykonując nierzadko imponujące wędrówki dobowe, podpływając nocą ku powierzchni morza i przemieszczając się •o
świcie do warstw głębszych. W Bałtyku nie występują. Żywią się wi-dłonogami oraz innymi drobnymi zwierzętami planktono-
wymi. [L.Z.]
kopepodit (copepodźt) — starsze stadium larwalne ->widło-nogów. Rozwija się z -»-pływi-ka. Ma już rozwinięte pierwsze pary
odnóży tułowiowych oraz wykształcony, lecz jeszcze niesegmentowany odwłok. W miarę wzrostu i kolejnych li-nień rozwijają
się pozostałe odnóża i tworzą się segmenty odwłokowe. Zwykle już po 5 linieniach k. przekształca się w dojrzałego widłonoga.
K. większości gatunków prowadzą planktonowy tryb życia. P.i.Ż.]
kora -^enosark.
koracidium (coractdiiim) — wolno żyjąca postać larwalna
koral czerwony
114
-^-tasiemców właściwych z rzędu Pseudophyllidea. Ciało larwy otacza warstwa dużych, przezroczystych komórek, gęsto
pokrytych rzęskami o mniej więcej jednakowej 'długości. K. porusza się w wodzie stosunkowo szybko, wykonując zarówno
ruchy postępowe, jak i obracając się dookoła swej osi. Nie pobiera pokarmu ze środowiska •zewnętrznego, lecz odżywia się
kosztem zapasowych materiałów embrionalnych. Żyje przez kilka dni. Zdolność poruszania się słabnie wraz z wiekiem larwy.
Szybkie ruchy k. zwracają uwagę zwierząt planktonowych, w tym rożnych gatunków widłono-gów, iktóre je zjadają. W prze-
wodzie pokarmowym wielu organizmów k. ulegają strawieniu. Nie są natomiast trawione przez żywicieli pośrednich. W tych
ostatnich k. tracą warstwę orzęsioną, uwalniając znajdującą się wewnątrz -»-on-kosferę, która przebija się przez jelito 'do jamy
ciała, gdzie rozwija się w tzw. ->procer-koid. [M.S.]
koral czerwony, koral szlachetny (CorallźuTO rubruTO) — gatunek jamochłona z rzędu
-»goreonli. Tworzy drzewko-wate kolonie •do 30 cm wysokości, których twarda, różowa ' bądź czerwonawa oś szkieletowa
pokryta jest żywą, miękką, jaskrawoczerwoną korą (-»'poszczególne sklery-ty są uszeregowane dość luźno, ale w określony sposób, i zatopione w złogach węglanu wapniowego;
niektóre skleryty leżą ponadto luźno w korze. Ta mikrostruktura osi pozwala odróżnić w wyrobach zdobniczych materiał
naturalny od imitacji. Prócz wyraźnie widocznych polipów o pierzastych czułkach, w kolonii występują też osobniki innego typu: bez
|
