pływu osób i prawa pobytu” (wyrok TS w sprawie C-200/02, Zhu i Chen,
25 Wyrok TS w sprawie C-208/09, Ilonka Sayn-Wittgenstein, pkt 91.
pkt 19 czy wyrok TS w sprawie C-148/02, Garcia Avello, pkt 13 i pkt 27).
26 Wyrok TS w sprawie C-503/09, Lucy Stewart, pkt 93–96. TS wskazał,
35 O możliwości rozszerzenia przez obywatelstwo zakresu zastosowania
że sama przesłanka nie jest nieracjonalna, ale in casu miała ona „zbyt
traktatów ratione materiae por. np. O. Hołub-Śniadach, Nowy status oby-
wykluczający charakter”, wykluczała bowiem wykazanie istnienia rzeczy-
watela jako przejaw aktualnych tendencji w swobodzie przepływu osób,
wistego powiązania obywatela z państwem na podstawie innych elemen-
w: S. Biernat, S. Dudzik, Przepływ osób i świadczenie usług w Unii Euro-
tów reprezentatywnych.
pejskiej. Nowe zjawiska i tendencje, Warszawa 2009; D. Kochenov, Ius
27 Wyrok w sprawie C-413/99, Baumbast, pkt 93.
tractum of Many Faces: European Citizenship and the Diffi cult Relation-
28 Wyrok TS z 23.03.2006 r. w sprawie C-408/03, Komisja v. Belgia,
ship between Status and Rights, „Columbia Journal of European
Zb. Orz. 2006, s. I-2647.
Law” 2009/15, s. 169–237; E. Spaventa, Seeing the Wood Despite the
29 Wyrok TS w sprawie C-208/09, Ilonka Sayn-Wittgenstein, pkt 91. Badanie
Trees? On the Scope of Union Citizenship and its Constitutional Effects,
proporcjonalności ograniczyło się do powołania ogólnych zasad dotyczą-
„Common Market Law Review” 2008/45, s. 13–45; F. Wollenschläger,
cych badania proporcjonalności, następnie stwierdzenia, że „nie wydaje
A New Fundamental Freedom beyond Market Integration: Union Citizen-
się nieproporcjonalne” oraz zdaje się, iż władze austriackie „nie wykro-
ship and its Dynamics for Shifting the Economic Paradigm of European
czyły poza to, co jest niezbędne” dla zapewnienia celu, do którego dążą.
Integration, „European Law Journal” 2011/17, s. 1–34. Zob. też
Por. pkt 93 wyroku TS w sprawie C-208/09, Ilonka Sayn-Wittgenstein.
D. Kochenov, A Real European Citizenship…, s. 57–58.
Europejski Przegląd Sądowy październik 2012 23
ARTYKUŁY I ROZPRAWY
prawa? Czy też w sprawach występowały jeszcze inne łącz- niezależnym od prawa do przemieszczania się między pań-
niki, jak: podwójne obywatelstwo, przemieszczenie się stwami. Druga możliwość opierała się na założeniu, że wewnątrz kraju czy w końcu potencjalne utrudnienie prze- z art. 18 TFUE wynika zakaz dyskryminacji odwrotnej, pocią-
mieszczania się w przyszłości? Odpowiedź ma zasadnicze zna- gającej za sobą naruszenie praw podstawowych. Ponadto, opi-czenie, gdyż uznanie, że sprawa wchodzi w zakres prawa unij-
nia wylicza paradoksy i niesprawiedliwości wynikające z obec-
nego, daje możliwość powołania się na wynikającą z niego nych ograniczeń dotyczących zakresu zastosowania praw ochronę. Wszelkie przepisy krajowe naruszające uprawnienia podstawowych i przedstawia odważne rozwiązanie, które z art. 21 ust. 1 TFUE muszą bowiem być zgodne z prawem UE36,
zapewniłoby pewność prawa. Zdaniem rzecznik generalnej,
a zatem prawdopodobnie również z prawami podstawo-
najprościej byłoby uzależnić zastosowanie praw podstawo-
wymi37. Orzecznictwo TS nie pozwalało jednak na wskazanie wych od istnienia i zakresu materialnej kompetencji UE. Jej jasnych granic zastosowania prawa UE w sytuacjach, gdy zdaniem, jeżeli Unii przysługuje kompetencja w danej dziedzi-w grę wchodziło unijne obywatelstwo.
nie prawa (wyłączna lub dzielona), to prawa podstawowe UE
powinny chronić obywatela Unii, nawet gdyby kompetencja
4. Zakaz pozbawienia obywateli Unii ta nie została jeszcze wykonana40. Ostatecznie jednak rzecznik
skutecznego korzystania generalna E. Sharpston stwierdza, że nie sądzi, „aby taki krok
z istoty praw przyznanych im mógł być zrobiony jednostronnie przez Trybunał w niniejszej
w związku ze statusem obywatela Unii
sprawie”, gdyż „powodowałoby (to – przyp. A.F.A.) wprowa-
– orzeczenie w sprawie Zambrano
dzenie do struktury prawnego i politycznego systemu Unii
Europejskiej jawnie federalnego elementu”41.
Wszystkich 9 państw interweniujących w sprawie oraz
4.1. Orzeczenie w sprawie Zambrano
Komisja podnosiły, że sytuacja dzieci zamieszkujących w pań-
stwie członkowskim, którego są obywatelami i którego nigdy
W takim kontekście 8.03.2011 r. TS w składzie Wielkiej nie opuściły, nie mieści się w zakresie zastosowania przepisów Izby wydał wyrok w sprawie C-34/09, Ruiz Zambrano.
unijnych dotyczących swobód przemieszczania się i pobytu.
Sprawa dotyczyła obywatela kolumbijskiego, który przybył Fakt ten nie umknął TS, jednak zdecydował się on na zupełnie z żoną i dzieckiem do Belgii na podstawie wizy w 1999 r., inne rozwiązanie.
a od 2001 r. przebywał na terytorium tego państwa nielegal-
Sprawa została rozstrzygnięta wyłącznie na podstawie
nie. W 2001 r. rozpoczął pracę na podstawie umowy na czas art. 20 TFUE dotyczącego obywatelstwa Unii. Rozmiar orze-nieokreślony, od której odprowadzano podatki i składki czenia jest odwrotnie proporcjonalny do wagi rozpatrywa-na ubezpieczenie. W 2003 i 2005 r. urodziły im się dzieci, nego zagadnienia. Uzasadnienie liczy 46 paragrafów, przy które nabyły obywatelstwo belgijskie38. W 2005 r. Gerardo czym rzeczywista odpowiedź na pytanie sądu krajowego Ruiz Zambrano stracił pracę i wystąpił z wnioskiem o zasiłek zawiera się w 642. W pierwszym TS przesądził, że w sprawie dla bezrobotnych, który został rozpatrzony negatywnie. nie ma zastosowania dyrektywa 2004/38/WE43. Następnie Następnie podjął on znów pracę, a później stracił ją po kon- stwierdził, że dzieci G. Zambrano bezspornie korzystają troli urzędu. Od obydwu decyzji odwołał się do sądu, który ze statusu obywateli UE, oraz przypomniał, iż status ten zawiesił postępowanie i zadał pytania prejudycjalne zmierza- ma stanowić podstawowy status obywateli państw członkow-jące do ustalenia, czy skarżącemu przysługuje prawo pobytu skich. Uznał w konsekwencji, że „w tych okolicznościach (wynikające z traktatu lub pochodne – z faktu bycia wstępnym art. 20 TFUE sprzeciwia się przepisom krajowym, których skut-małoletniego obywatela UE) oraz w konsekwencji prawo kiem byłoby pozbawienie obywateli Unii skutecznego korzysta-do pracy bez konieczności uzyskania zezwolenia.
nia z istoty praw przyznanych im w związku ze statusem obywa-