Nazywana była Wierchomlą Księżą
z racji świadczenia powinności na rzecz proboszcza muszyńskiego. Miejscowość
zamieszkiwana była przez Rusinów (Łemków). Stanowiła część biskupiego
państwa muszyńskiego. Od 1770 w państwie Habsburgów a od 1781r była własnością
skarbu cesarskiego (K.k Muszyner Cameral Verwaltung ). Następne lata to wspólne
dzieje z Wierchomlą Wielką. Do 1947 Łemkowie zostali przymusowo
przesiedleni na Ukrainę i na Ziemie Odzyskane.
Wierchomla Mała jest miejscowością turystyczną w Popradzkim Parku
Krajobrazowym, pomiędzy Muszyną a Piwniczną-Zdrój. Mieści się tu nowoczesna
stacja narciarska (działająca od sezonu 1997/98) z 10 wyciągami, w tym najdłuższym
w Polsce wyciągiem krzesełkowym (1600 m), czynnym także latem. Odbywają się tu
liczne cykliczne imprezy sportowe - narciarskie, rowerowe, wyścigi psich zaprzęgów.
Atrakcje turystyczne: stare połemkowskie chaty, liczne źródełka, jaskinie pod górą
Pusta Wielka, grillowiska, pole do gry w paintball, skałki do wspinania, szlaki
turystyczne piesze i rowerowe, basen kryty, park linowy ze ścianką wspinaczkową,
bacówka nad Wierchomlą, niedaleko schronisko Na Hali Łabowskiej, trasa piesza i
rowerowa na Jaworzynę Krynicką, skąd można zjechać koleją gondolową do Krynicy.
W zimę narciarze mogą przemieszczać się systemem wyciągów do Muszyny -
Szczawnika. (Wikipedia - http://pl.wikipedia.org/wiki/Wierchomla_Ma%C5%82a)
A zatem pod Pustą Wielką znajdują się jakieś jaskinie!!! Ale jest to jedyna wzmianka o
nich – w żadnym przewodniku czy w Internecie nie spotkałem żadnej wzmianki o
nich, a jedynie w Wikipedii. A zatem należałoby to sprawdzić in situ.
A wracając jeszcze do znanej jaskini w Zubrzym Wierchu, to analiza map tej części
Beskidu Sądeckiego daje ciekawe rezultaty – jak to widać na zdjęciach, mamy tutaj do
czynienia z pewnym fenomenem – otóż patrząc na lokalizację jaskini w Zubrzym
Wierchu widzimy, że każda edycja map przynosi nową lokalizację wejścia do tej
jaskini, i tak – na mapie „Beskid Sądecki – Mapa turystyczna”, skala 1 : 75.000,
Warszawa 1974, jaskini tej nie uwidoczniono, co wcale nie dziwi, boż władza ludowa
obawiała się, że zostanie ona wykorzystana w niecnych celach przez „wrogów ludu” i
„brzydkich, złych imperialistów”.
Na kolejnej mapie turystycznej „Beskid Sądecki – Mapa turystyczna”, skala 1 :
75.000, Warszawa – Wrocław 2001, jaskinia ta znajduje się w partii przyszczytowej
Zubrzego Wierchu od strony wschodniej.
Trzecia mapa – „Beskid Sądecki”, wyd. III, skala 1 : 50.000, Kraków 2006, lokalizuje
wejście do jaskini po zachodniej stronie szczytu Zubrzego Wierchu, na grzbiecie
łączącym tą górę z sąsiednią górą Bystre (807 m).
Na mapie z 2008 roku „Beskid Sądecki”, skala 1 : 50.000, Piwniczna 2008, jaskinia
znowu wraca w partie przyszczytowe Zubrzego Wierchu od strony wschodniej, a co
więcej – wejście to jest usytuowane na polanie, a przynajmniej na bezleśnym miejscu.
Następne mapy i ... Na mapie „Krynica Zdrój, Muszyna i okolice”, skala 1 : 50.000,
Piwniczna 2009 oraz „Popradzki Park Krajobrazowy”, skala 1 : 60.000, Warszawa
2009, wejście do jaskini znajduje się po zachodniej stronie szczytu Zubrzego Wierchu.
Natomiast w interesującej zbiorowej monografii „Atlas Gór Polski”, wyd. II,
Warszawa 2008, tej jaskini w ogóle nie ma… Po prostu nie ma i już. Są za to inne
niemniej ciekawe informacje, które przytoczę w innym miejscu.
Czego dowodzi powyższe? Ano tylko tego, że albo mapy turystyczne robiono na
kolanie z dokładnością pozostawiającą sobie wiele do życzenia, albo mamy do
czynienia z dwoma jaskiniami w Zubrzym Wierchu – jedna w partii przyszczytowej od
wschodu, druga na grzbiecie łączącym Zubrzy Wierch z Bystrem od strony zachodniej
– w większej odległości od szczytu, niż ta pierwsza. I to zdaje się zauważył także inż.
Hiltscher.
Istnieje w tej części Beskidu Sądeckiego jeszcze jedna jaskinia, Jaskinia Diabla Dziura
obok Diabelskiego Kamienia położona na stoku Jaworzyny Krynickiej (1114 m) – ale
nie może być wzięta pod uwagę ze względu na bliskość Krynicy – miasta o znacznym
natężeniu ruchu turystycznego i narciarskiego – nawet w czasach wojny. Po I wojnie
światowej odnowiono wiele obiektów i wybudowano również kilka nowych np. Nowe