Obie strony muszą mu się poddać bezwzględnie, zaś strona uchylająca się od wy-
konania orzeczenia sądu rozjemczego uprawnia przeciwnika do zerwania rokowań i spisania jed-
nostronnego protokołu.

Art. 180.

Orzeczenie sądu rozjemczego musi być pisemne, w dwóch egzemplarzach sporządzone i każ-
dej ze stron doręczone. Orzeczenie podpisuje tylko sędzia rozjemczy.

39

Art. 181.

Sposób postępowania przed sądem rozjemczym regulują analogiczne postanowienia odnoszą-
ce się do sądu honorowego.

Art. 182.

W szczególności podstawą rozstrzygnięcia sądu rozjemczego jest z a p i s , obejmujący we
formie pytania kwestię sporną – a sędziemu rozjemczemu nie wolno nic ponadto orzec, co strony
w zapisie przedkładają do rozstrzygnięcia.

Art. 183.

Orzeczenie sądu rozjemczego nie tworzy prejudykatu dla innych analogicznych wypadków.

40



ROZDZIAŁ XI.



Zastępstwo w pojedynku.



Art. 184.

Jest zasadą kodeksu honorowego, iż każda osobista zniewaga może być dochodzona jedynie
przez osobę, którą dotyka, przeciw tej osobie, która się jej dopuściła. Jednakowoż, ta zasada do-
puszcza kilka, tutaj wyczerpująco wyliczonych, wyjątków zastępstwa w pojedynku, a to z tego
powodu, by uniknąć większego zła lub z uwagi na zasady rycerskości.

Art. 185.

I tak za ojca może wystąpić syn, jeżeli:
1. ojciec jest kaleką lub niezdolny fizycznie do władania bronią;
2. ojciec przekroczył 60 lat życia;
3. o ile przeciwnik ojca jest bliższy wiekiem synowi niż ojcu.
Te wszystkie trzy wyszczególnione wypadki zastępstwa są dozwolone tylko wówczas, jeżeli
ojciec jest stroną obrażoną.
U w a g a : Niektórzy autorowie, np. G e 1 1 i , przyznają synowi bez względu na wiek przeciw-
nika prawo zastępowania ojca.

Art. 186.

O ile ojciec znieważający słownie przeciwnika został przez tegoż czynnie znieważony – na-
tenczas syn znieważonego ojca bez względu na postanowienie poprzedniego artykułu ma prawo
zastąpienia ojca w pojedynku.

Art. 187.

Jeżeli ojciec jest obrazicielem, nie przysługuje synowi prawo zastępstwa.

Art. 188.

Pod tymi samymi warunkami, jak syn w miejsce ojca, zastąpić może wnuk obrażonego dziad-
ka, skoro tenże nie ma żadnego syna zdolnego do zastąpienia.


41
Art. 189.

Starszy brat albo ojciec mogą zastąpić w pojedynku małoletniego brata względnie syna, o ile
temuż odmówiono satysfakcji z powodu małoletności. O ile małoletni jest obrazicielem, to tego
rodzaju zastępstwo nie może mieć miejsca.

Art. 190.

Zastępstwo za przyjaciela dozwolone jest w następujących wypadkach:
a) jeżeli obrażony przyjaciel jest małoletni, obrażający zaś pełnoletni;
b) jeżeli obrażony przyjaciel fizycznie nie jest zdolny do dochodzenia swej krzywdy z bronią
w ręku (jest chory, kaleka), a nie ma ojca ani brata lub syna, którzy by mogli go zastąpić;
c) jeżeli obraziciel dopuścił się obrazy pod nieobecność przyjaciela i na pierwsze wezwanie
obrońcy tegoż zniewagi nie cofa.

Art. 191.

Zastępstwo przyjaciela musi być przez obraziciela uznane i dlatego sekundanci winni od tegoż
żądać odnośnego pisemnego oświadczenia. Oświadczenie to jest konieczne dla tego, ponieważ
z a s t ę p u j ą c y w c h o d z i w w s z e l k i e p r a w a p r z y s ł u g u j ą c e o b r a ż o n e m u .

Art. 192.

Każda obraza kobiety godzi w jej naturalnego obrońcę, któremu przysługuje prawo pociągnię-
cia obraziciela do odpowiedzialności honorowej. Na tej podstawie przysługują następujące za-
stępstwa mężczyznom w obronie czci kobiety:
a) mężowi w obronie czci żony;
b) bratu, ojcu, wnukowi, wujowi, siostrzeńcowi lub szwagrowi, o ile jest niezamężną, wdową,
lub rozwiedzioną z mężem;
c) wszystkie osoby pod b) wymienione, jeżeli kobieta zamężna nie żyje z mężem, choćby ów
nawet w tej samej miejscowości przebywał;