anafory, odsy�acza do u�ytego wcze�niej rzeczownika, kt�rym nie musi by� nazwa osobowa. I tu wa�ny szczeg�: szyk tego anaforycznego zaimka jest sygna�em, czy mamy do czynienia z odniesieniem osobowym, czy nieosobowym. Por�wnajmy: (1) Lubi� Janka. On jest taki mi�y oraz (2) Lubi� teatr. Jest on moj� pasj�. Je�li u�ywamy zaimk�w on, ona, ono, one wzgl�dem nieos�b, to raczej w postpozycji wobec czasownika. : ���: �', �
Odmiana leksem�w JA, TY, MY, WY przedstawia si� nast�puj�co:
JA TY MY WY
M. ja ty my wy
D. mnie, mi� ciebie, ci� nas was
C. mnie, mi tobie, ci nam wam
B. =D. = D. = D. = D.
N. mn� tob� nami wami
Msc. o mnie o tobie o nas o was
Tabela 6. Odmiana zaimk�w pierwszej i drugiej osoby
140
Odmiana
Leksem ON z fleksyjn� kategori� przypadka, liczby i rodzaju zdradza morfologiczne podobie�stwo do przymiotnika. Podobnie jak pozosta�e zaimki osobowe, cechuje go supletywizm form przypadk�w zale�nych wzgl�dem postaci mianownika:
1. p�j. 1. mn.
r. m. r. nij. r. �. r. m.-os. r. niem.-os.
M. on ono ona oni one
D. jego /niego, go jej / niej ich / nich
C. jemu /niemu, mu jej / niej im / nim
B. = D. je / nie j� /ni� ich / nich je /nie
N. nim ni� nimi
Msc. o nim o niej o nich
Tabela 7. Odmiana zaimka on '
Jak pokazuj� tabele, zaimki osobowe maj� formy ortotoniczne akcentowane: mnie, ciebie, tobie, jego (niego), jemu (niemu), i skr�cone formy enklityczne u�ywane w zestrojach akcentowych po wyrazie ortotonicznym: mi, mi�, ci, ci�, go, mu, np.: Daj mi go (fonologicznie fraza ta jest jednym wyrazem, z jednym akcentem na 'daj, por. s. 28).
Zestroj� z przyimkiem i form� fleksyjn� zaimka ON maj� nawet swoje warianty �ci�gni�te, tworz�ce jeden wyraz graficzny, por.: przeze�, we�, ze�, ograniczone jednak do stylu ksi��kowego: Wp�j we� t� dum�, �e jest moim (S. Przybyszewski).
Uwaga: stosowanie form enklitycznych w pozycjach akcentowanych, jak np. Mi� to razi. Czy ci� to obchodzi? jest manieryczne.
Formy przypadk�w zale�nych zaimka ON z nag�osem sp�g�oskowym: niego, niemu, niej, nich stanowi� warianty pozycyjne u�ywane z przyimkami: do niego, przeciwko niemu, od niej, o nich itp. W ten spos�b zachodzi r�nica formalna mi�dzy zaimkiem osobowym i dzier�awczym, por.: z niej oraz z jej p�aszcza (gdzie JEJ reprezentuje inny leksem - zaimek dzier�awczy).
Do zaimk�w defektywnych nale�y zwrotne SI� � ta forma has�owa jest bowiem skr�conym, enklitycznym wariantem dope�niacza (biernika). Leksem ten pozbawiony jest mianownika:
M. D. C.
siebie, si� sobie
Zaimek
141
B. =D. ,
N. sob� �..,,. - . ., ' -.., '
Msc. o sobie - �/',,�,<, ; i < :: �:< '
Brak mianownika mo�na zrozumie�, gdy u�wiadomimy sobie, �e istot� tego zaimka jest wi�zanie PODMIOTU z innym sk�adnikiem zdania, markowanym przez form� si�, por.: Chcemy by� sob�. Uczesz si�. On kocha siebie samego itp. Wynika z tego, �e b�d�c �odsy�aczem" do podmiotu, sam ten zaimek nie mo�e wyst�pi� w pozycji podmiotu.
Formy leksemu reprezentowanego przez defektywne SI� nale�y odr�nia� od morfemu si� b�d�cego nieod��cznym sk�adnikiem pewnych czasownik�w pierwotnych, jak ba� si�, �mia� si�, ockn�� si�, albo morfemem s�owotw�rczym tworz�cym derywaty czasownikowe typu pyta� si� od pyta�, prosi� si� od prosi�.
3.3. Zaimki nieokre�lone i przecz�ce
Wprowadzone w tytule rozr�nienie jest o tyle wa�ne, �e zaimki przecz�ce, jak NIKT (przywo�uj�ce osob�, gramatycznie m�skie) i NIC (nijakie), w swojej strukturze semantycznej zawieraj�ce ju� element negacji, wymagaj� dodatkowo zaprzeczonego orzeczenia. Logiczny efekt podw�jnej negacji jest, jak wiemy, �pozytywny", bowiem podw�jne przeczenie w logice jest potwierdzeniem. Mo�na by zatem zarzuca� j�zykowi polskiemu alogiczno��, mo�na te� po prostu stwierdzi�, �e j�zyk ma jednak swoj� w�asn� logik�. Por�wnajmy: Nikt nie przyszed�. Nic si� nie sta�o. Nawiasem m�wi�c, w j�zykach germa�skich mamy tu do czynienia ze zwyk�ym orzeczeniem, por. niem. Niemand ist gekommen, ang. Nobody knows.
Fleksyjnie zaimki przecz�ce s� jednak bliskie nieokre�lonym zaimkom typu rzeczownego, jak KTO�, CO�, KTOKOLWIEK, COKOLWIEK, pochodnym od pytajno-wzgl�dnych KTO, CO. Cz�stki -�, -kolwiek s� posfiksami, poniewa� wyst�puj� po ko�c�wkach.
Ich odmian� przedstawiamy ��cznie: ,*
KTO(-�/ -KOLWIEK) NIKT
M. kto, kto�, ktokolwiek nikt
D. kogo, kogo�, kogokolwiek nikogo
C. komu, komu�, komukolwiek nikomu
B. = D. =D.
N. kim, kim�, kimkolwiek nikim �
Msc. o kim, kim�, kimkolwiek o nikim
Tabela 8. Odmiana zaimk�w typu kto� i nikt (implikuj�cych osob�)
142
Odmiana
CO(-�/-KOLWIEK) NIC
M. co, co�, cokolwiek nic
D. czego, czego�, czegokolwiek niczego
C. czemu, czemu�, czemukolwiek niczemu
B. = M. = M.
N. czym, czym�, czymkolwiek niczym
Msc. o czym, czym�, czymkolwiek o niczym
Tabela 9. Odmiana zaimk�w typu co� i nic
i