Olivi odrzuca jednak zdecydowanie mo�liwo�� odej�cia od tego Ko�cio�a lub ze swego
zakonu i ostro krytykuje radykalniejszych spirytua��w, d���cych do wyst�pienia z zakonu lub wr�cz urzeczywistniaj�cych ten
zamiar. Niezale�nie od tego, jak bliski by� Ko�ci� pi�tego okresu jako "Ko�ci� cielesny" identyfikacji z babilo�sk� dziwk� z
Apokalipsy i w konsekwencji z antychrystem, Olivi daleki jest od jednoznacznego deprecjonowania go jako instytucji. Ko�ci�
ten wprawdzie zmieni si� gruntownie w swej istocie, ale w�a�nie dzi�ki temu zachowa sw� prawdziw� duchow� to�samo��.
Typowa dla m�dro�ci Oliviego w aspekcie eklezjologicznym jest tak�e jego nauka o "Ko�ciele w Ko�ciele", zgodnie z kt�r� kwiat
prawdziwych chrze�cijan w obr�bie instytucji Ko�cio�a istnia� we wszystkich epokach, pocz�wszy ju� od aposto��w i m�-
czennik�w. Tym samym jasno orzek�, �e Ko�ci� w swej istocie, odpowiednio do trzeciego artyku�u wyznania wiary, jest
przedmiotem wiary, nie tylko istniej�cym dla ka�dego w spos�b widzialny, ale r�wnie� nigdy � nawet w czasach najwi�kszego
ze�wiecczenia � nie ulegaj�cym zagini�ciu. Poza tym Olivi wyznaje r�wnie� spotkane ju� u Joachima przekonanie o nak�adaniu
si� epok, wed�ug kt�rego ka�da nowa forma �ycia rozwija si� w �onie i pod os�on� jej poprzedniczki, p�ki nie nadejdzie czas, gdy
w spos�b otwarty mo�e ona zaj�� miejsce w awangardzie procesu dalszego rozwoju historycznego.
Mimo �e w�oscy spirytua�owie Angelo Ciareno i Ubertino da Casale pod kilkoma wzgl�dami � na przyk�ad co si� tyczy krytyki
wsp�czesnego im Ko�cio�a � posun�li si� dalej ni� Olivi, to jednak w�a�nie on, po swej �mierci w Narbonne w 1298 r., narazi�
si� na zarzut kacerstwa, co ok. 1317 r. doprowadzi�o do tego, �e za rz�d�w papie�a Jana XXII wykopano szcz�tki filozofa, a jego
gr�b zniszczono. Olivi ju� za �ycia niejednokrotnie wik�a� si� w spory teologiczne, lecz dotyczy�y one scholastycznych
problem�w szczeg�owych, w ten spos�b za� pr�bowano wyra�nie
49
podwa�y� jego fanatyzm ub�stwa, zdecydowanie przeciwny faktycznemu rozlu�nieniu surowych regu� za�o�yciela zakonu. So-
b�r wiene�ski w 1311 r., kt�ry podj�� tak�e dwie uchwa�y przeciwko beginkom, potwierdza pot�piaj�c� ocen� jego ju� wcze�niej
oskar�anych pogl�d�w. Nast�pnym krokiem przeciwko Oliviemu, podj�tym po jego �mierci, by�o uznanie w 1319 r. przez gene-
raln� kapitu�� zakonu w Marsylii jego pism za heretyckie, tym samym lekkomy�lnie zamkni�to oczy na zawarte w jego dziele
upomnienia i niepok�j oraz chciano administracyjnie zd�awi� dalsze oddzia�ywanie jego my�li. Po d�ugim procesie, jako kacerska
pot�piona zostaje w 1326 r. przez samego papie�a r�wnie� jego postylla Apokalipsy.
Powodem tych krok�w jest dalsze oddzia�ywanie pogl�d�w Oliviego � w postaci zredukowanej do elementarnych stwierdze� �
w�r�d masowego ruchu beginek i begard�w w po�udniowej Francji, w p�nocnych W�oszech i w Katalonii; po�r�d nich jest wielu
w�drownych franciszka�skich spirytua��w lub cz�onk�w jego trzeciego zakonu. S� oni poddawani szczeg�lnie okrutnym
prze�ladowaniom w po�udniowej Francji. Ponad 100 z nich trafia na stos. Oko�o 1330 r. milkn� ostatecznie � wyt�pieni lub
zmuszeni do milczenia. Do tego momentu jednak uprawiaj� prawdziwy kult Oliviego, przewy�szaj�cy jeszcze kult Franciszka, i
piel�gnuj� pami�� swych m�czennik�w.
Literatura
Kar! Balthasar: Geschichte des Armutsstreits im Framiskanerorden bis zum Kon-zil von Yienne, Minister 1911; Emst Benz: Ecciesia
Spiritualis, Darmstadt 1964;
David Flood: Peter Olivi's Rule Commentary, Wiesbaden 1972; Wan-en T ewis:
Peter John Olivi. Prophet of the Year 1200. Ecciesiology and Eschatolog in the Lectura super Apocalipsim, Tubingen 1975; Raoul
Manselli: La "Lectura super Apocalipsim" di Pi�tro di Giovanni Olivi. Ricerche sull' escatologismo medioevale, Roma 1955; Bemhard
T�pfer: Das kommende Reich des Friedens. �ur Entwic-klung chiliastischer Zukunftshoffnungen im Mittelalter, Berlin 1964; Gert
Wendel-bom: Gott und Geschichte. Joachim von Fiore und die Hoffnung der Christenheit, Lepizig/Wien/Graz/K�ln 1974.
URSULA BAATZ
MA�GORZATA PORETE
Dnia l czerwca 1310 r. na Place de Greve w Pary�u Ma�gorzata Porete zosta�a spalona na stosie po wytoczonym przeciwko niej
procesie o herezj�. Jej ksi��k� Zwierciad�o prostej, wniwecz obr�conej duszy (Le mirouer des simples ames anientes) jako dzie�o
kacerskie spalono ju� wcze�niej (mi�dzy 1296 a 1303 r.) na rynku w Valenciennes na polecenie biskupa Cambrai. Ma�gorzata
Porete jest jedn� z wielkich postaci kobiecych wczesnego �redniowiecza. Mimo zakaz�w jej ksi��ka oddzia�ywa�a a� po wiek
XVII.
Z akt procesowych trudno wywnioskowa�, kiedy Ma�gorzata si� urodzi�a. Mo�na przyj��, �e pochodzi�a z hrabstwa Hennegau,