W wyniku
no, miało być w Sejmie 35% - tych kilmożliwe jest jednak tylko wtedy, gdy dojdzie
cych regulować wzajemne stosunki między zmian przestaje być oczywiste, co się komu
ka procent powyżej 65 oznaczało, że
do przezwyciężenia obopólnej wrogości, kieich członkami i między poszczególnymi grunależy. Sytuacja zmiany powoduje rozchwiataki wpływ byłby zapewniony. W takiej dy strony zaczynają spostrzegać siebie jako
pami. W stabilnych społeczeństwach w zasanie norm, na których budowane były dosytuacji nie było miejsca na rozwiązapartnerów wspólnego zadania - tym zadadzie panuje zgoda co do tego, jakie są uprawtychczasowe stosunki społeczne - pojawia nia pośrednie, a więc kompromis wyniem jest rozwiązanie konfliktu w sposób,
nienia obywateli i uprawnienia władz, jaki się wiele ognisk konfliktów związanych
dawał się niemożliwy - albo któraś ze
który żadnej ze stron nie pozostawia z poczustopień prestiżu i autorytetu przysługuje z tym, że poszczególne grupy społeczne stastron ustąpi, albo negocjacjom grozi ciem przegranej.
poszczególnym stanowiskom, urzędom i inrają się poprawić swe warunki lub bronić
sytuacja patowa. Znaleziono jednak
Przyjęcie takiej perspektywy może opiestytucjom. Z drugiej strony społeczeństwo tego, co posiadały dotychczas. Dążenia tasposób wyjścia: poszerzono zakres rać się na racjach różnego rodzaju - zarówno
wie także, czego może od nich wymagać. Jekie mogą skłaniać do podejmowania walki,
dyskutowanych spraw i uzgodniono
moralnych, jak i praktycznych. Racje moral­
śli sprawy te nie zostają prawidłowo rozstrzyw której stosuje się taktykę siły.
obszar wzajemnych ustępstw. Uniknięne wiążą się z uznaniem praw drugiej strony
gnięte, a więc istnieje normatywna niejas­
Istotny wpływ na przebieg konfliktów wyto w ten sposób ustępstw jednostron­
- z przekonaniem, że nie tylko własne, ale
ność, to powstaje pole dla niekończących się wierają instytucje powoływane do ich rozwiąnych i wynikającego stąd zagrożenia.
również cudze argumenty zasługują na szacukonfliktów.
zywania (parlament, sądy, komisje arbitrażonek. Przyjęcie takiego stanowiska możliwe
Powstające konflikty nie są zbyt groźne, we) oraz panujące w danej kulturze normy
jest wtedy, gdy ludzie zdobywają się na ogra-
jeżeli istnieją powszechnie akceptowane, a zadotyczące sposobu postępowania wobec kon-
4 0 2
DZIAŁALNOŚĆ ZAWODOWA I PUBLICZNĄ
PSYCHOLOGIA POLITYCZNA
4 0 3
fliktów. Ale niemałą rolę odgrywają też indycji sprawia, że sytuacje polityczne stają się sua także chęć karania lub nagradzania politytu następuje w drodze narzucenia rozwiąwidualne cechy ludzi - ich umiejętności biektywnie dobrze rozumiane. Powoduje też ków za ich działalność.
zania przez stronę silniejszą, dobrowolnych
i skłonności do poszukiwania konstruktyww wielu wypadkach, że opinie i działania po­
Działalność polityczna nieuchronnie naraustępstw, uzgodnionego kompromisu lub arnych rozwiązań (Pruitt i Rubin, 1986; Rey-lityczne ludzi bywają sprzeczne z ich inte­
ża ludzi na konflikty. Powodem konfliktów są
bitrażu. Najbardziej konstruktywną formą
kowski, 1996b). Konflikty skutecznie rozwiąresami.
rozbieżności między subiektywnie uzasadjest rozwiązanie integratywne, czyli takie,
zywane mogą mieć pozytywny efekt roz­
Orientacja w świecie polityki jest podstanionymi roszczeniami a tym, co ludzie uzyktóre polega na współdziałaniu obu stron wojowy - zarówno dla jednostek, jak i dla wą wyboru celów i programów (strategii poskują (zarówno w sferze materialnej, jak w celu uzyskania obustronnych korzyści lub grup.
litycznych), za którymi człowiek się opowiai symbolicznej), a także różnice w sferze świarozwiązania zadania. Konfliktom można zada. Opierają się one na różnych założeniach.
topoglądowej. Zderzenie roszczeń lub przepobiegać przez stworzenie (lub podtrzy­
Jedne zakładają, że realizacja celów polityczkonań światopoglądowych uruchamia proces
mywanie) norm określających uprawnienia
nych polega na kolektywnym rozwiązywaniu
konfliktowy, który często narasta (eskalacja członków zbiorowości. Można również łagozadań, inne zaś przyjmują, że jest to walka. Te konfliktu) i prowadzi do destruktywnych dzić ich przebieg, tworząc procedury roz53.6
ostatnie wiążą się z tak zwanym ideologiczskutków. Przebieg konfliktu zależy od różwiązywania konfliktów. Służy temu między nym trybem myślenia.
nych czynników, takich jak ocena przeciwinnymi system instytucji demokratycznych.
Podstawą myślenia politycznego jest odnika, obecność „aktywistów konfliktu", sto­
Wiele też zależy od umiejętności rozwiązy­
Podsumowanie
powiedni zasób wiedzy. Jej fundamentalnym
pień zaangażowania. Rozstrzygnięcie konflikwania konfliktów.
składnikiem są przekonania o zasadach, na
których opiera się świat społeczny (społecz­