W
szczególnosci fizyk i fizjolog H. Helmholtz w pracach oglaszanych od 1856 r. pchnal naprzód 70
psychofizjologie widzenia i slyszenia, wyjasniwszy, jak pracuje oko i ucho, jak oczy postrzegaja odleglosc i przestrzen, jak z niewielu barw pierwotnych powstaje wielobarwne widzenie. Postepy tych badan byty tak szybkie, ze juz w 1874 r. W. Wundt mógl zestawic je systematycznie w wielkim 3-tomowym dziele, które nosilo nazwe Psychologii fizjologicznej. Duza zreszta czesc jej zajmowaly wywody czysto anatomiczne i fizjologiczne oraz opis aparatów uzywanych do eksperymentów psychologicznych: czesc wlasciwie psychologiczna niewiele wychodzila poza zakres wrazen zmyslowych.
Psychologia fizjologiczna miala w zasadzie podac tylko somatyczne warunki powstawania zjawisk psychicznych; ale ci, co ja uprawiali, przewaznie sadzili, ze warunki te sa naprawde przyczynami zjawisk psychicznych. I dlatego byli przekonani, ze rozwijane przez nich dzialy fizjologu stanowia najistotniejsza czesc samej psychologii.
4. PSYCHOFIZYKA. Ówczesne badania psychologiczne objely nie tylko stosunek zjawisk psychicznych do fizjologicznych, ale takze do zjawisk zewnetrznych, stanowiacych ich podniety.
Fizjolog E. H. Weber zauwazyl, ze stosunek wrazenia i podniety nie jest prosty: podnieta musi wzrastac proporcjonalnie do juz dzialajacej podniety, jezeli ma wywolac dostrzegalny przyrost wrazenia. I jesli podniety wzrastaja w postepie geometrycznym, to wrazenia w arytmetycznym. W fakcie tym, zaobserwowanym przez Webera. G. Th. Fechner dopatrzyl sie fundamentalnego prawa zycia psychicznego i podjal systematyczne badania nad stosunkiem miedzy podnieta a wrazeniem, którym dal nazwe „psychofizyki". W 1860 roku wydal Elemente der Psychophysik, Byl przekonany, ze dokonywa rzeczy o najwiekszej donioslosci, ze mierzac stosunek podniety i wrazenia podaje w scislych liczbach stosunek swiata fizycznego i psychicznego, ze rozwiazuje empirycznie odwieczne metafizyczne zagadnienie stosunku ciala i duszy. Bylo to zludzenie, ale przyczynilo sie do nadania badaniom psychologicznym charakteru ilosciowego, do zainicjowania - Jak ja pózniej nazwano - „psychometrii".
5. PSYCHOLOGIA SPOLECZNA. Badania eksperymentalne nie wychodzily poza nizsze formy zycia psychicznego. Wundt, najwiekszy ówczesny autorytet, byl nawet zdania, ze jego form wyzszych badac bezposrednio w ogóle niepodobna, nie tylko eksperymentalnie, ale i introspekcyjnie: mozna je badac tylko posrednio, poprzez ich wytwory zewnetrzne, spoleczne. Dlatego w psychologii spolecznej czy
„etnopsychologii" widzial niezbedne uzupelnienie indywidualnej. Sadzil, ze o wyzszych formach psychiki moze pouczyc tylko jezyk, sztuka, religia, prawo itd. One dopiero wskazuja, do czego umysl ludzki jest zdolny. Pierwsze systematyczne studia w tej dziedzinie prowadzili kolo polowy stulecia dwaj uczniowie Herbarta, Lazarus i Steinthal, a w 1900 r. Wundt i w tej dziedzinie zaczal dokonywac obszernego zestawienia wyników w swej wielkiej Volkeipsychologie. Obejmowala ona psychologie mowy, mitu, religii, spoleczenstwa, prawa, cywilizacji, historii.
6. PATOPSYCHOLOGIA FRANCUZÓW. We Francji psychologia byla inspirowana przez angielska, a potem przez niemiecka. Jednakze posiadala swa odrebnosc: obficie poslugiwala sie materialem psychiatrycznym dla wyjasnienia psychologii normalnej. Zapoczatkowal mysl te wielki neurolog Charcot, potem stosowal ja uczen jego Pierre Janet oraz T. Ribot (1839-1916), którego ksiazka, z 1870 r., o wspólczesnej psychologii angielskiej byla dla Francji manifestem odlaczenia psychologii od filozofii.
Metoda psychiatryczna doprowadzila do rewizji dogmatu „o jednosci duszy", a takze do uznania podobienstwa psychiki normalnej i chorej.
Z tych postaci psychologii drugiej polowy XIX wieku najtypowsze byly jej postacie niemieckie, zwlaszcza psychofizjologia i psychofizyka- Badaly one zjawiska psychiczne posrednio, poprzez fizyczne.