Teoretycznie najlepszym rozwi¹zaniem tego problemu jest propozycja
Komisji Unii Europejskiej ze stycznia 2002 roku polegaj¹ca na zrekompenso-
waniu malej¹cej pomocy bezpoœredniej ³atwiejszym dostêpem i œwiadcze-
niami z funduszy strukturalnych. Jedynym „ma³ym” minusem tego pomys³u
jest bardzo ograniczona zdolnoœæ krajów kandyduj¹cych do korzystania z tych
~ '$ ~
Transfor macja a rozwój
1
funduszy, na co wskazuje bardzo niski poziom wykorzystania funduszy prze-
znaczonych dla nich w programach PHARE, SAPARD i ISPA. Co wiêcej, jak
to wynika z doœwiadczeñ Unii Europejskiej, siêgniêcie po te fundusze i opty-
malne ich wykorzystanie to dwa zupe³nie odrêbne zagadnienia.
Z tego punktu widzenia problem wejœcia do Unii Europejskiej i zwi¹za-
nych z tym kontrowersji wokó³ bezpoœrednich dop³at dla rolników (DIS) jest
umieszczany w innej perspektywie. Zagadnienia te wymagaj¹ powa¿nych
przemyœleñ w takich dra¿liwych punktach, jak strategia rozwoju regionalne-
go, reforma administracji, edukacja, rozwarstwienie spo³eczeñstwa i zwi¹za-
ne z tym, wybiegaj¹ce w przysz³oœæ wizje, a tak¿e tworzenie w oparciu o nie
racjonalnych oczekiwañ. Najczêœciej nie maj¹ one zwi¹zku z najg³oœniej dys-
kutowanymi tematami, takimi jak procent DIS, jaki przypadnie w udziale
rolnikom z krajów kandyduj¹cych i farmerom w pañstwach cz³onkowskich.
Pomimo to nadal s³abo zbadane i zdefiniowane s¹ takie sprawy jak wybór
pomiêdzy transportem publicznym i prywatnym (i zwi¹zane z tym dzia-
³ania w zakresie infrastruktury), pomiêdzy spo³eczeñstwem przemys³o-
wym a rolniczym, internetowym a przemys³owym, pomiêdzy pañ-
stwem-dostawc¹ a pañstwem pomocniczym (co jest parafraz¹ zdefinio-
wanego przez Buchanana pañstwa produkuj¹cego i chroni¹cego) oraz po-
wi¹zane z nimi poziomy obci¹¿eñ publicznych, jakie miliony podatników
jest sk³onnych ponosiæ, a tak¿e podobne opcje strategiczne.
Odpowiedzi na te z³o¿one wyzwania nie mog¹ byæ proste, ale – pomi-
mo to – w³aœnie przeciêtny wyborca ostatecznie zadecyduje, które z tych
ambitnych koncepcji zostan¹ zalegalizowane, zw³aszcza na poziomie
konstytucyjnym. Co wiêcej, bêdzie to tak¿e decydowaæ o koñcowym bilan-
sie kosztów i zysków niesionych przez faktyczne wst¹pienie do Unii, w tym
o rodzaju i trwa³oœci wzrostu w pañstwach w³¹czaj¹cych siê do niej. Je¿eli
spo³eczeñstwa odrzuc¹ fundamentalne zasady kompatybilnoœci z polityk¹
Unii Europejskiej, na co mo¿e wskazywaæ wzrost eurosceptycyzmu, to praw-
dziwy problem przesuwa siê od tradycyjnych pytañ o konwergencjê i czas
jej osi¹gniêcia do zupe³nie innego zagadnienia: z jakiego rodzaju globaln¹
gospodark¹ bêdziemy chcieli siê zintegrowaæ i w jakim charakterze, gdy
opcja unijna zostanie praktyczne odrzucona.
~ '% ~
L Á SZLÓ C SABA
[ W ÊGRY ]
INTEGRACJA, GLOBALIZACJA I ZNAKI ZAPYTANIA
Podjêliœmy próbê przyjrzenia siê trzem powi¹zanym ze sob¹ progra-
mom badañ: transformacji, powiêkszeniu Unii Europejskiej i nowej ekono-
mii politycznej rozwoju. Trywialnym wydaje siê stwierdzenie, ¿e g³ównym
powodem, dla którego pañstwa przechodz¹ce transformacjê pragn¹ wejœæ
do Unii Europejskiej, nie s¹ transfery œrodków, lecz pragnienie zwiêkszenia
konkurencyjnoœci na skalê globaln¹. Na razie niewiele wiadomo, w jaki
sposób pewnie dojœæ do punktu zapewniaj¹cego konkurencyjnoœæ. Warunki
mo¿na ³atwo zdefiniowaæ, ale trudno zapewniæ – niezale¿nie od tego,
czy chodzi tu o wiarygodnoœæ, solidne finanse, dobre zarz¹dzanie, czy przej-
rzyste regulacje. Dokonany tu przegl¹d wykaza³, ¿e wnioski ze studiów nad
transformacj¹ i now¹ ekonomi¹ polityczn¹ rozwoju pokrywaj¹ siê i k³ad¹
nacisk na potrzebê stworzenia instytucji, oparcie siê na g³ównych sposobach
podchodzenia do problemów i metodach postêpowania zaczerpniêtych
z g³ównego nurtu oraz na uznanie koniecznoœci wiêkszego wykorzystania
ustaleñ i wniosków innych dyscyplin nauk spo³ecznych.
Mo¿na wskazaæ co najmniej trzy grupy przyczyn sprawiaj¹cych, ¿e
druga generacja reform jest trudniejsza do przeprowadzenia ni¿ pierwsza