|
Czynnikami, które mogą zrównoważyć wpływ obciążenia kojarzonego z in-
walidą, są przede wszystkim następujące pozytywne wartości:
— pozytywne cechy osobowości, zachowania się oraz ogólnego wyglądu
(ubiór, uczesanie itp). inwalidów, będące w większości przypadków występo-
wania postawy pozytywnej w bezpośrednich kontaktach z nimi źródłem przy-
jemnych uczuć osób przebywających w ich towarzystwie;
— możliwość zaspokojenia swego zainteresowania;
— możliwość zaspokojenia potrzeby pomocy.
Powstanie pozytywnej postawy wobec inwalidów zależy od tego, czy
dotychczasowy lub przyszły kontakt z nimi przedstawia dla danej osoby war-
tość pozytywną (co najmniej jedną lub kilka z wyżej wymienionych), zaspo-
kajającą jakąś potrzebę danej jednostki. Powstawaniu pozytywnych postaw
wobec inwalidów sprzyja brak obciążenia psychicznego. Natomiast silne ob-
ciążenie nerwowo-psychiczne (przeciążenie), wyrażające się w bardzo silnej
reakcji emocjonalnej (np. uczuciu.wstrętu), nierzadko połączonej z reakcją we-
getatywną, nie poddaje się działaniu wymienionych czynników. Przedmiotem
wywołującym często silną negatywną reakcję emocjonalną jest przede wszyst-
kim widok ciężkiego kalectwa, zwłaszcza jeśli wzmocniony jest brudnym, nie-
chlujnym wyglądem inwalidy i zachowaniem się ujemnie ocenianym. Zresztą
nawet uznanie i podziw dla inwalidy łączy się z negatywną postawą emocjo-
nalną i wolicjonalną wobec tego inwalidy, jeśli równocześnie dana osoba do-
znaje bardzo przykrych uczuć.
Równoczesne występowanie przykrych przeżyć lub ich antycypacji i po-
zytywnych wartości, związanych ze społecznym kontaktem z inwalidami, sta-
nowi warunek powstawania postawy ambiwalentnej wobec nich, przy czym
najczęściej postawa negatywna jest silniejsza, natomiast postawa pozytywna
słabsza. W przypadkach gdy siła postaw pozytywnej i negatywnej jest pozor-
nie jednakowa, rodzaj przedmiotu lub zakres zachowań się jest różny — wy-
raźnie ograniczony, jeśli chodzi o postawy pozytywne. W niektórych przypad-
kach postawa pozytywna dominuje.
Zmiana pozytywnej postawy wobec spotykanych w życiu inwalidów na
postawę negatywną następuje wówczas:, gdy pojawia się lub zwiększa u da-
nej osoby obciążenie nerwowo-psychiczne, przejawiające się w przykrych prze-
życiach, wywołanych głównie utrudnieniem w działaniu lub (i) cechami oso-
bowości i zachowania się inwalidów, a kontakt z nimi traci poprzednią war-
tość pozytywną, bądź wartość negatywna (obciążenie) zaczyna dominować nad
wartościami pozytywnymi (wymienionymi poprzednio).
Zmiana postawy negatywnej na pozytywną (który to kierunek zmiany po-
stawy wobec inwalidów jest częstszy niż odwrotny) następuje wtedy, gdy znika
lub zmniejsza się obciążenie związane z kontaktem z inwalidami, a równocześ-
133
nie kontakt z nimi nabiera dla danej osoby wartości pozytywnej większej, ani-
żeli istniejąca jeszcze wartość negatywna.
Czynnikami wpływającymi dodatnio na zmianę postawy poszczególnych o-
sób wobec inwalidów z negatywnej na pozytywną, są: powtarzanie się kon-
taktu z inwalidą, działanie dotyczące inwalidy, osiągające dodatnie wyniki,
zmiana przekonań dotyczących inwalidy.
Motywację do działania, które może doprowadzić do zmiany postawy ne-
gatywnej na pozytywną, stanowi zwykle chęć pomocy inwalidzie, chęć prze-
zwyciężenia własnych trudności lub (i) zainteresowanie swoim działaniem lub
inwalidą.
Wartościami pozytywnymi, które wywierają szczególnie dodatni wpływ na
zmianę postawy negatywnej na pozytywną, są: osiągnięcie celu działania do-
tyczącego inwalidów oraz pozytywne ich cechy osobowości i zachowania się,
przede wszystkim zaś zniknięcie przykrych przeżyć i obawy przed nimi.
Przekonania wpływające na powstawanie postaw negatywnych wobec in-
walidów odnoszą się do wartości negatywnych, które mogą wywołać jakieś ob-
ciążenie (przykre przeżycia), tzn. zawierają antycypację przykrych przeżyć,
których występowanie stwierdziłam w swoich badaniach. Natomiast przeko-
nania wpływające na powstawanie postaw pozytywnych wobec inwalidów od-
noszą się do wartości zmniejszających skutki inwalidztwa i ewentualne ob-
ciążenie (przykre przeżycia), jakie może powstać w kontakcie z nimi. Wpływ
kontaktu z inwalidami zależy od tego, jaką wartość pozytywną i (lub) nega-
tywną (obciążenie) przedstawia on dla danej osoby.
Uzyskane dane, dotyczące częstości występowania postaw negatywnych
i pozytywnych w jednorazowych, kilkakrotnych i wielokrotnych kontaktach
społecznych, jakie różne osoby miały z inwalidami, wyraźnie świadczą o tym,
że im częstszy jest ten kontakt, tym rzadziej występują postawy negatywne,
natomiast częściej pojawiają się postawy pozytywne, szczególnie w sytuacjach
umożliwiających lepsze poznanie inwalidów. W miarę zwiększania się liczby
kontaktów z inwalidami, zmniejsza się wpływ widoku kalectwa na postawę,
tzn. czynnika, który odgrywa szczególnie ważną rolę w powstawaniu negatyw-
|
