W treningu autogenicznym dana osoba zwraca bierną uwagę na swą rękę i mówi do siebie: "Moja prawa ręka jest ciężka" lub "Moja prawa ręka jest ciepła" i coś się dzieje: aktywność elektromiograficzna (mięśniowa) zmniejsza się, a przepływ krwi zmienia się w tych miejscach, na których skoncentrowana jest bierna uwaga.
Należy zdawać sobie sprawę, że wstępnym warunkiem wystąpienia biernej uwagi jest głębokie odprężenie się. Głębokie odprężenie się wzmaga ten proces i może nawet być uznawane za niezbędny jego warunek.
Najprawdopodobniej poszczególnym myślom odpowiada określona aktywność mięśniowa. Dlatego też "przeżuwanie" zdarzeń emocjonalnych może prowadzić do wzmożenia lęku. Często na przykład demonstruję tę zależność, posługując się biologicznym sprzężeniem zwrotnym, osobom ćwiczącym pod moim kierunkiem (osobom badanym w eksperymencie lub pacjentom). Rejestrujemy aktywność elektromiograficzną mięśni prostujących przedramienia, podczas gdy oni pozwalają tym mięśniom odprężyć się. Celowo używam słowa |pozwalać zamiast samego |odprężać |się, ponieważ "pozwalać" implikuje niestaranie się, podczas gdy "odprężać się" może oznaczać, że trzeba "zrobić coś na siłę".
Gdy aktywność elektryczna w tych mięśniach spadnie do 1,0 mikrowolta
(mięsień całkowicie odprężony), wtedy proszę ćwiczących, aby |wyobrazili sobie podniesienie palców, lecz aby nie poruszali nimi. Krzywa EMG wzrasta wtedy często aż do 2,5 mikrowoltów, wykazując, ze mięśnie kurczą się, mimo że nie było żadnych dostrzegalnych poruszeń ręką ani palcami, ani też świadomego usiłowania poruszania nimi.
Pewne aspekty biernej uwagi mogą także wyjaśnić korzystne dla zdrowia skutki stosowanych w hathajodze ćwiczeń zwanych asana - polegających na specyficznym napinaniu mięśni. Przy wykonywaniu asany "kompletne napięcie"
nie jest celem, natomiast dana osoba spokojnie zwraca uwagę na obszar napięcia, pozwalając reszcie ciała odprężyć się. Osoba ta nie zwraca uwagi na cel końcowy ani na osiągnięcia ("Jak bardzo potrafię się napiąć?"); zamiast tego spokojnie zwraca uwagę na proces. Przewidywaliśmy zatem, że aktywność mięśni prążkowanych zmaleje i że wystąpią zmiany w krążeniu krwi.
W przypadku asany napięcie |przyciąga naszą bierną uwagę. Rezultat jest ten sam - zmiana fizjologiczna. Asana skierowuje bierną uwagę na określone miejsce. Jeśli tak jest rzeczywiście, to twierdzenia o zbawiennych dla zdrowia skutkach ćwiczeń jogi mogą być uzasadnione. W hathajodze twierdzi się, że stanie na barkach (ze stopami podniesionymi ku sufitowi) wykonuje się w celu wzmożenia funkcji tarczycy. Dlaczego jednak miałoby to mieć takie skutki? Pozycja "do góry nogami" powoduje napięcie mięśni szyi; dana osoba doświadcza wówczas ucisku w obrębie szyi i w gardle, co przyciąga jej bierną uwagę. Zwracanie uwagi na to zjawisko może wywoływać wzrost ukrwienia i wpływać na pracę tarczycy. (Hipotezę tę można sprawdzić stosując termograf i urządzenie do kontroli biologicznej). Zbyt często wielu z nas stara się wykonywać asany bez biernego ukierunkowania uwagi.
Zwykle zakłada się, że dana osoba nauczy się biernej uwagi przez samo działanie; jednakże dana osoba może po prostu kontynuować aktywne usiłowania, ponieważ musimy oduczyć się nawyku pracowania dla osiągnięcia celów i nauczyć się "być częścią środków" (wiodących do celu - przyp.
tłum.). Obecnie próbuję badać występowanie zjawiska biernej uwagi podczas różnych stanów świadomości i podczas ćwiczeń medytacyjnych.
|