|
Walki trwały tam do 25 maja, a o zwycięstwie brytyjskim zdecydowało użycie lotnictwa skutecznie bombardującego pozycje afgańskie.
Po początkowych sukcesach brytyjskich szala zwycięstwa zaczęła przechylać się na stronę afgańską. Dowodzone przez Muhammada Nadira Chana oddziały przeszły do ofensywy i od 26 maja do 2 czerwca oblegały Thal. W tym czasie plemiona z pogranicza atakowały za linią frontu brytyjskie linie aprowizacyjne, przerywały łączność i niszczyły szlaki komunikacyjne. W Waziristanie doszło też do anty brytyjskiej rebelii.
Władca afgański na skutek braku łączności nie wiedział o rozpaczliwym położeniu wojsk brytyjskich. Nieświadom korzystnego rozwoju wydarzeń po zbombardowaniu przez brytyjskie lotnictwo Dżalalabadu i Kabulu (24 maja 1919 roku), rozpoczął rokowania pokojowe.
3 czerwca 1919 roku zawarto rozejm, a 25 lipca doszło do spotkania w Rawalpindi delegacji afgańskiej pod przewodnictwem Alego Ahmeda Chana z delegacją brytyjską kierowaną przez Hamiltona Granta. Diametralnie różne punkty widzenia początkowo czyniły osiągnięcie porozumienia niemożliwym. Brytyjczycy żądali utrzymania status quo, co rozumieli jako kontrolę nad afgańską polityką zagraniczną. Dążyli też do zatrzymania pod swoją władzą miasta Dakka w rejonie przełęczy Chajber. Afgańczycy tymczasem żądali przyznania całkowitej niepodległości — to znaczy możliwości prowadzenia własnej polityki zagranicznej i nawiązywania stosunków dyplomatycznych ze wszystkimi krajami. Oczekiwali również dalszego wypłacania corocznych subsydiów, odszkodowania za straty poniesione w czasie działań zbrojnych oraz włączenia do Afganistanu obszarów zamieszkanych przez wolne plemiona. W wyniku trudnych negocjacji doszło w końcu do wypracowania kompromisu.
Odpowiednie porozumienie podpisano 8 sierpnia 1919 roku w Rawalpindi. Wielka Brytania miała zaprzestać odtąd wypłacania corocznych subsydiów, a emir miał zrezygnować z przewozu broni do Afganistanu przez terytorium Indii. Obie strony uznały dotychczasową granicę między Indiami a Afganistanem. W ciągu sześciu miesięcy rozmowy miały zostać wznowione, pod warunkiem wszakże wykazania przez Kabul „dobrej woli" kontynuacji rokowań.
W porozumieniu nie było jednak nic o niepodległości Afganistanu. Natomiast w liście skierowanym bezpośrednio do szefa misji afgańskiej Alego Ahmeda Chana Grant podkreślał, iż traktat nie zawiera żadnego stwierdzenia na temat wewnętrznej i zewnętrznej niezależności Afganistanu.
Traktat z Rawalpindi formalnie kończył trzecią wojnę afgańsko-brytyjską, chociaż walki w Waziristanie trwały nadal.
Warto wspomnieć w tym momencie o Rosji Radzieckiej, a zwłaszcza o jej postawie w czasie wojny. Komunistyczne władze Rosji popierały Amanullaha, widząc w afgańskim wystąpieniu jeden z elementów ideologicznej walki z imperializmem i kolonializmem. Jednak ze względu na własne problemy Rosja Ra-
67
dziecka nie była w stanie udzielić wsparcia materialnego, na przykład w postaci dostaw broni. Jednocześnie w radzieckiej literaturze przedmiotu wspomina się o takiej pomocy, nie podając przy tym żadnych konkretnych informacji. W materiałach źródłowych dostępnych w brytyjskich archiwach nie ma informacji o radzieckiej pomocy. Jedyne informacje, jakie się pojawiają, to plotki krążące na temat pojawienia się gdzieś Rosjan.
Pełne i faktyczne zakończenie całej epoki sporów afgańsko-brytyjskich przyniósł dopiero rok 1922, kiedy to 22 listopada podpisano w Kabulu układ pomiędzy Wielką Brytanią i Afganistanem.
Normalizacja bilateralnych stosunków miała także duże znaczenie ze względu na problem indyjski. Wielka Brytania zawsze z uwagą śledziła zarówno poczynania afgańskie, jak i radzieckie, interweniując na drodze dyplomatycznej, gdy uznawała, iż jej interesy mogą być zagrożone.
Rozdział 7
ZBIGNIEW KWIECIEŃ
POWSTANIE BOKSERÓW W CHINACH
1899-1901
U schyłku XIX stulecia sytuacja międzynarodowa Cesarstwa Chińskiego wydawała się katastrofalna. W latach osiemdziesiątych utraciło ono w wojnie z Francją lenne zwierzchnictwo nad Wietnamem, w przegranej zaś w latach 1894—1895 wojnie z Japonią także nad Koreą. Ta druga klęska oznaczała też straty terytorialne — Japonia zagarnęła wyspę Tajwan i sąsiednie Wyspy Rybackie (Peskadory).
Groźniejsze były jednak inne następstwa tej wojny. Chiny, nie ulegając formalnie rozbiorowi, przekształcone zostały w strefy wpływów obcych mocarstw. Umowy to gwarantujące ograniczały ich suwerenność do tego stopnia, iż zrodził się wówczas termin „rozpad Chin" (the breakup of China). Karykaturzyści polityczni kreślili różne scenki krojenia „chińskiego tortu" przez przedstawicieli mocarstw światowych.
|
