|
B. Cyrański, Rekonstrukcja podstaiu aksjologicznych pedagogiki społecznej z zastosowaniem metody hermeneutycznej, Łódź 1995 (nie publikowana praca doktorska, maszynopis Katedra Pedagogiki Społecznej UŁ).
21 Interesujące jest to, że w obecnych publikacjach na temat pracy socjalnej a zwłaszcza ewolucji poczynań, wyodrębnia się pojęcie waloryzacji rozumianej jako.swoista ocena dokonywana według ogólny* reguł metodologicznych Bv C^7™,latolSZC2eSOulny przypadek oceny odnoszonej do koStu spo-
Koncepcja pracy społecznej w polskiej tradycji... 139
nych, zwłaszcza pojęciu służby społecznej, w innych obszarach językowych i kulturowych. W interpretacji Heleny Radlińskiej zarysowują się następujące możliwości:
— po pierwsze szerokie rozumienie pojęcia pracy społecznej, polegające na ujmowaniu jej jako pola praktycznych zastosowań pedagogiki społecznej,
— po drugie, ujęcie, w którym pracę społeczną utożsamia się z różnymi dziedzinami praktyki społecznej, na przykład, uważa się za synonim służby społecznej, ujmowanej w znaczeniu opieki społecznej (W. Theiss) lub za synonim pracy socjalnej (B. Szatur-Ja-worska).
Podtrzymując pierwotne szerokie rozumienie pracy społecznej nadawane przez Helenę Radlińską, przyjmujemy je także w niniejszej analizie, także dlatego, że wąskie rozumienie pracy społecznej, odnoszone do różnych dziedzin praktyki społecznej, wzmacnia jego niejednoznaczność.
Na możliwość zróżnicowania ujęć pracy społecznej zwrócił uwagę Aleksander Kamiński w jednej z pierwszych wypowiedzi na temat
śród pojęć: „praca społeczna", „opieka społeczna", „pomoc społeczna ' i „służba społeczna" — pojęcie „praca społeczna" jest najstarsze — sięga u nas XIX wieku. Jego zakres konotacyjny, w szerokim znaczeniu, skrystalizował się w pedagogice społecznej w pierwszych latach funkcjonowania Studium Pracy Społeczno-Oświatowej Wolnej Wszechnicy Polskiej, kiedy to pracę społeczną rozumiano jako świadomą czynność przebudowywania życia gromadnego polegającą na: wydobywaniu i pomnażaniu sił ludzkich, na ich usprawnianiu i organizacji wspólnego działania dla dobra ludzi2*. Takie rozumienie pracy społecznej wykracza daleko poza opiekę i ratownictwo; w równej mierze dotyczy poszukiwania sił i stymulowania rozwoju, i tym samym sytuuje pracę społeczną w rozległych dziedzinach kultury, w których pracownicy społeczni zajmują się czynnikiem ludzkim . Szerokie rozumienie pracy społecznej pozostaje w pedagogice społecznej i tkwi mocno w jej podstawach, jednak sama Radlińska,
22 A. Kamiński, Funkcja wychowawcza pracy socjalnej..., op. cit. s. 5.
23 H. Radlińska, Pedagogika społeczna, Wrocław 1961, s. 305, 355, 376; por. także A. Kamiński, Funkcja..., op. cit. s. 5.
24 H. Radlińska, Pracownik społeczny, w: W. Theiss, op. cit. s. 257.
140
Ewa Marynowicz-Hetka
prawdopodobnie pod wpływem rozwoju teorii i praktyki pracy socjalnej w Europie i USA25, w jednym z ostatnich sformułowań pojęcia pracy społecznej zawartym w Egzaminie z pedagogiki społecznej silniej akcentuje aspekty stricte opiekuńcze i socjalne, ale podtrzymuje nadal ogólny cel pracy społecznej. Analizując zadania jednego z trzech działów pedagogiki społecznej, to jest teorii pracy społecznej, wskazuje, iż zajmuje się ona rozpoznawaniem warunków, w których zachodzi potrzeba ratownictwa, opieki i pomocy, zabezpieczenia oraz sposobów odnajdywania sił ludzkich i organizowania w celach twórczości życiowej .
Przedstawione tu poglądy na temat zakresu konotacyjnego pracy społecznej winny nas przekonać, że nie wydaje się uprawnione ograniczanie zakresu pracy społecznej do kategorii opieki społecznej. Podobnie jak niewłaściwe jest stawianie znaku równości między pojęciami pracy społecznej i pracy socjalnej, o ile oczywiście respektujemy historyczny wymiar pojęcia i sens, jaki pracy społecznej nadawała H. Radlińska, szczególnie gdy tę drugą pojmuje się adaptacyjnie i przystosowawczo jako odpowiedź na oczekiwania wynikające z nie-domagań funkcjonowania społeczeństwa. W tym świetle koncepcja pracy społecznej sytuuje się jako pomysł twórczy i porównywalny ze współcześnie rozwijanym promocyjnym modelem pracy socjalnej.
Pojęcie służby społecznej również podlegało zmianom. Tutaj rozbieżności interpretacyjne są jeszcze poważniejsze — od ograniczania zakresu tego pojęcia jedynie do kategorii opieki społecznej27 do ujmowania jej jako synonimu szeroko rozumianej pracy społecznej,
|
