|
Są one bardzo mocno uzależnione
od stanu swoich zasobów (zob. Olson 1993; Katz 1996).
. - ., . ., - ---J- -.-- ^»m, w siaro się ooecnie isuJinym
elementem kampanii wyborczej. Na poziomie wyborczym coraz większą rolę odgrywają
czynniki natury socjopsychologicznej. Przykładowo: osobowość i wizerunek lidera mogą
w dużej mierze decydować o wyborczym sukcesie partii. Już w latach pięćdziesiątych
w Niemczech Unia Chrześcijańskich Demokratów (CDU) znacząco wykorzystała pozycję
kanclerza K. Adenauera. W Wielkiej Brytanii natomiast w latach osiemdziesiątych Partia
Konserwatywna skoncentrowała się wokół osoby M. Thatcher. Socjaldemokratyczna Par-
tia Austrii (SPÓ) w latach siedemdziesiątych ogniskowała kampanię wyborczą wokół
osoby lidera i kanclerza B. Kreisky'ego, a w latach osiemdziesiątych i na początku dzie-
więćdziesiątych - F. Vranitzky'ego. Grupy liderów partyjnych niejednokrotnie znajdują
silne oparcie w grupach interesu, co ułatwia finansowanie partyjnych kampanii wybor-
czych i penetrowanie elektoratu. To właśnie grupy interesu, zwłaszcza ekonomiczne, dys-
ponując sprawnym aparatem organizacyjnym i strukturyzując część elektoratu, stają się
dla wielu partii istotnym źródłem dostarczania głosów wyborczych.
Scenariusz O. Kirchheimera (1966) dotyczący charakteru zmian organizacyjno-in-
stytucjonalnych w partiach politycznych Europy Zachodniej, jak i w otoczeniu politycz-
nym budzi jednak wiele kontrowersji. Kontrowersje te nie ujawniają się, jeśli chodzi
o sposób i prawidłową identyfikację czynników odpowiadających za ewolucję funkcji
partii politycznej, a raczej dotyczą konkluzji jakie autor zaproponował w kontekście za-
chodzących zmian. Sądzę, iż kategorie: partia masowa i partia wyborcza to jedynie pew-
ne modele idealne. W rzeczywistości trudno byłoby wskazać na konkretne partie, które
pasowałyby do jednego z nich. Najczęściej spotykamy ugrupowania mające cechy, które
są kombinacją obu modeli (Antoszewski, Herbut (red.) 1997, s. 90-92; Wolinetz 1979,
s. 9-15).
Należy zatem przyjąć, iż partie polityczne mogą różnić się pod względem stopnia za-
awansowania procesów transformacyjnych (ewolucja partii). Przygotowują więc strategie
polityczne (wyborcze, programowe i koalicyjne) biorąc pod uwagę kontekst społeczny
i instytucjonalny, w jakim przyszło im rywalizować. Na podstawie tych właśnie przesła-
nek partie polityczne działające racjonalnie wyważają "aspekt masowości" czy też
"aspekt elektoralizmu". Warunki społeczne i polityczne mogą niekiedy zmusić partię do
szybkiej transformacji własnej tożsamości wyborczej czy programowej (dominacja cech
typowych dla modelu partii wyborczej). Partie z reguły bardzo niechętnie dokonują zmian
organizacyjnych i dlatego liczne strukturalne cechy typowe dla modelu partii masowej są
zachowywane i wykorzystywane w nowej, "zmodernizowanej" formie. W tab. 7 zapre-
zentowano zasadnicze cechy partii masowej, wyborczej i kadrowej (kartelu). Zestawienie
to uwzględnia następujące zmienne (kryteria): po pierwsze, aspekt dominacji wewnątrz
partii; po drugie, charakterystykę struktury wewnątrzpartyjnych powiązań; po trzecie,
sposób wyłaniania liderów; po czwarte, źródła finansowania; po piąte, stosunek ideologii
do pragmatycznych działań; i po szóste, model awansu wewnątrzpartyjnego.
Na szczególną uwagę zasługują kwestie związane z transformacją modelu partii
w kierunku modelu partii kadrowej, inaczej mówiąc, partii kartelu. Chodzi tu m.in. o
"elektoralizację" partii politycznej czy też jej profesjonalizację.
P. Mair (1989) zwraca uwagę, iż partie wyborcze straciły obecnie zdolność stmktu-
.^zowama elektoratu, tak charakterystyczną dla partii masowych. Należy zauważyć, iż
ewolucja dokonująca się na poziomie społeczeństwa (społeczeństwo industrialne czy po-
ctindustrialne) doprowadziła do modyfikacji sposobu pojmowania przez partie polityczne
idei rywalizacji, przywództwa czy nawet zasad demokracji2. Dążąc do poszerzenia swo-
jego apelu politycznego (wyborczego) i zdominowania różnych grup społeczeństwa w ce-
lu odniesienia sukcesu wyborczego partie wyrzekły się rozbudowanego aparatu organiza-
cyjnego, tak niezbędnego wcześniej dla utrzymania bazy poparcia. Trwałe formy powią-
zań między konkretną partią a grupą społeczną, takie jak np. koalicje wyborcze z lat czter-
dziestych czy pięćdziesiątych, stopniowo zanikają, a pojawiają się nowe formy organiza-
|
