n.e. na terytorium Iranu osiedliły się indoirańskie plemiona Medów, przybyłe z Azji Środkowej. Utworzyli oni tam swe państwo Medię. Sto lat później w jego sąsiedztwie, na terenach nad Zatoką Perską, osiedliły się, pokrewne plemiona Persów, tworząc Królestwo Perskie. Do połowy VI wieku p.n.e. znajdowało się ono pod dominacją Medii. Sytuacja zmieniła się za rządów władcy perskiego Cyrusa II (558-529 p.n.e.), który w 550 r. p.n.e. zapoczątkował ekspansję królestwa. Przede wszystkim w trzyletniej wojnie podporządkował sobie Medów. Umocniwszy się w ten sposób ruszył na podbój świata.
W ciągu kilkunastu lat, w kilku wielkich wyprawach wojennych, Persowie opanowali kolejno Królestwo Lidii w Azji Mniejszej, rządzone przez słynącego z bogactwa króla Krezusa, Babilonię wraz z Syrią i Palestyną oraz terytoria Azji Środkowej po Jezioro Aralskie i góry Hindukusz. Ekspansję perską kontynuowali następcy Cyrusa II Wielkiego, królowie Kambyzes (530-522), który podbił Egipt, Nubię i Libię oraz Dariusz I Wielki (521-486), którego wojska w 513 r. p.n.e. zajęły dolinę Indusu, a w 512 r. p.n.e. przekroczyły Cieśninę Bosfor i opanowały Trację i Macedonię w Europie.
Za panowania Dariusza I odbudowany i uruchomiony został wielki kanał żeglowny, łączący deltę Nilu z Morzem Czerwonym, czyli praktycznie Morze Śródziemne z Oceanem Indyjskim. Budowa tego kanału rozpoczęta została w ok. 1900 r. p.n.e. przez faraona Seostrisa II, a następnie wznowiona i kontynuowana w VI w. p.n.e. i ukończona w 495 r. p.n.e. przez faraona Necho II, zapewniając połączenie morskie pomiędzy Egiptem i Persją. To wielkie dzieło inżynieryjne zostało później, jeszcze w starożytności, zasypane przez lotne piaski pustynne.
Po buncie jońskich Greków w 500 r. p.n.e. Dariusz I wysłał swe oddziały wojskowe na Półwysep Peloponeski celem poskromienia Greków, lecz w bitwie pod Maratonem w 490 r. p.n.e. zostały one pokonane przez znacznie mniejsze siły przeciwnika. Dariusz I zaniechał wtedy planów opanowania Grecji i skupił się na sprawach wewnętrznych swego państwa. W celu utrzymania kontroli nad całym rozległym imperium rozbudowana została sieć dróg, kontrolowanych przez garnizony wojskowe i zorganizowana poczta państwowa. Wybudowana została nowa reprezentacyjna stolica Persepolis, chociaż królowie perscy korzystali potem również z dotychczasowych ośrodków władzy w Pasargade i Suzie. W stosunku do licznych narodów i plemion, zamieszkujących imperium, władcy perscy stosowali dużą tolerancję religijną, obyczajową i kulturową, żądali jednak pełnego posłuszeństwa dla władzy centralnej i w tym celu wszystkie stanowiska satrapów, zarządzających 20 prowincjami-satrapiami, Dariusz I obsadził Persami, w części członkami panującej dynastii.
Dzieło podbicia Grecji podjął syn Dariusza I, Kserkses, mobilizując w tym celu ponad 200-tys. armię, dysponującą prawie tysiącem okrętów. Inwazja półwyspu Peloponeskiego częścią sił perskich skończyła się przegraną bitwą morską pod Salaminą w 480 r. p.n.e. i klęską armii pod Platejami w 479 r. p.n.e. Persja zrezygnowała wówczas ze swej hegemonii na Morzu Egejskim.
W 334 r. p.n.e. doszło do trzeciej wojny grecko-perskiej, przy czym tym razem miała ona charakter inwazji greckiej, prowadzonej przez króla macedońskiego, Aleksandra I Wielkiego. W trzech dużych bitwach z perskimi wojskami Dariusza III nad Granikiem, pod Issos i pod Gaugamelą, armia grecka odniosła walne zwycięstwa. W rezultacie, do 326 r. p.n.e., nad całym imperium perskim, od wybrzeży śródziemnomorskich po Indus i Afganistan, oraz od Górnego Egiptu po Kaukaz, ustanowiona została władza Aleksandra I Macedońskiego. Lecz nowe imperium rozpadło się już w kilka lat po śmierci Aleksandra w 323 r. p.n.e. W jego miejsce powstało wiele drobnych królestw, zwłaszcza na peryferiach upadłego imperium, jak: Baktria, Partia, Egipt, Judea, zaś północna Anatolia podbita została i zasiedlona przez plemiona Celtów galijskich. Największym było Królestwo Seleukidów, które jednakże po wojnie z Rzymem w 192 r. p.n.e. też rozpadło się na pomniejsze królestwa. Ok. 280 p.n.e. powstało królestwo Pontu nad Morzem Czarnym, utworzonym przez Mitrydatesa. I ono po kilku wojnach z Armenią i Rzymem zostało podporządkowane Rzymianom.
Państwo perskie odrodziło się częściowo w postaci Królestwa Seleukidów i Partii, obejmujące w II wieku p.n.e rdzenne terytoria historycznej Persji, to jest Mezopotamię i Iran. A rządzone były przez królów, którzy opierali się częściowo na tradycjach perskich, zwalczając równocześnie wpływy helleńskie, jakie po podbojach Aleksandra I Wielkiego ogarnęły cały azjatycki Bliski Wschód.
Częste wojny z Rzymem, który wielokrotnie próbował pacyfikować Partię, spowodowały w I i II w. n.e. stopniowy upadek tego państwa i znaczenia centralnej władzy królewskiej. Państwo odrodziło się ponownie w III w. pod panowaniem królów nowej dynastii Sasanidów (240-651). Stworzyli oni jednolite państwo pod zwierzchnictwem Persów na terenach historycznego Babilonu, Sumerii i starożytnej Persji i opanowali ziemie Królestwa Baktrii w Azji Środkowej, Armenii u stóp Kaukazu i państwa Kuszanów w płd.-zach. części Półwyspu Indyjskiego. Nowe państwo perskie posiadało sprawną, scentralizowaną administrację. Religią panującą był mazdaizm, stworzony ok. VI w. p.n.e. przez Zaratustrę. Jej podstawą był kult ognia oraz boga dobra i prawdy - Mazdy, walczącego z bogiem zła i kłamstwa - Arymanem.
Największą potęgę gospodarczą i zasięg terytorialny osiągnęło nowe imperium perskie na przełomie VI i VII w. za panowania Chosreoesa I. Od tego czasu rozpoczął się stopniowy upadek państwa, głównie na skutek przewlekłych wojen, prowadzonych przeciwko Bizancjum. Ostateczny cios zadali mu Arabowie w 642 r. w bitwie pod Nihawandem, gdy islam rozpoczął swą wielką ekspansję.
 
 
Grecja starożytna (3000-30 p.n.e.)