Rozwój gospodarczy Rosji faktycznie powoli następował, zaś szczególnie intensywnie rozwijała się kolonizacja północnej Azji przez Rosjan. Za panowania Michała III doszli oni do rzeki Amur i morza Ochockiego na wschodnim krańcu kontynentu azjatyckiego, zakładając po drodze warowne osady i miasta: Krasnojarsk, Irkuck, Jakuck, Jenisejsk, Ochock, Wierchojańsk i inne.
W latach 1632-34, przed upływem okresu rozejmu z Polską, wykorzystując okres bezkrólewia po śmierci Zygmunta III Wazy, Rosjanie oblegli Smoleńsk, pragnąc odebrać ziemie smoleńskie, lecz uniemożliwiła im to odsiecz nowego króla polskiego Władysława IV. Ta kolejna wojna polsko-rosyjska zakończona została “pokojem wieczystym" w Polanowie, zgodnie z którym Polska zatrzymała terytoria uzyskane w rozejmie dywilińskim, ale równocześnie król Polski zrzekł się wszelkich roszczeń do tronu moskiewskiego.
Po śmierci Michała III Romanowa, carem został jego syn Aleksy (1645-1676). Objął on rządy w wieku 16 lat, był bardzo pobożny, dbał o splendor swego dworu, lecz nie radził sobie w sprawach gospodarczych. Przyznawał ulgi handlowe szybko bogacącym się kupcom i bojarom, oraz przywileje dla duchowieństwa. Zaś z drugiej strony nowy kodeks sądowy wprowadził ostre kary za najmniejsze przestępstwa, a chłopi w pełni podporządkowani zostali i uzależnieni od feudalnych właścicieli ziemskich. Dla ludności miejskiej bardzo uciążliwe było podwyższenie podatku od soli. W rezultacie doszło do wystąpień chłopstwa i miast przeciwko bojarom i władzom państwowym. Największe konsekwencje miał tzw. “bunt solny" w miastach i car musiał wycofać się z części swych decyzji.
W 1654 r. Rosja zawarła w Perejasławiu unię z Ukrainą, kierowaną przez atamana Bohdana Chmielnickiego. Było to równoznaczne z rozpoczęciem nowej wojny rosyjsko-polskiej. Wojska rosyjskie zajęły wtedy Smoleńsk, całą Białoruś i część Litwy z Wilnem. Lecz zaraza, panująca w Rosji i napaść Szwedów na Rzeczpospolitę, spowodowały wstrzymanie walk rozejmem w Niemierzy, po czym także Rosja rozpoczęła wojnę ze Szwecją. Prowadzona ona była jednak ospale, zakończyła się rozejmem w 1668 r.
Po odejściu Szwedów z Rzeczpospolitej i uznaniu przez hetmana Wychowskiego jej zwierzchnictwa nad Ukrainą, car Aleksy wznowił wojnę z Polską. Zakończył ją dopiero pokój w Andruszowie w 1667 r., w którym ostatecznie przyznane zostały Rosji ziemie smoleńskie, czernichowskie i siewierskie oraz cała Ukraina Zadnieprzańska wraz z Kijowem.
W latach 1668-1671 miały miejsce w Rosji liczne bunty i powstania chłopskie, wzniecane przeciwko uciskowi pańszczyźnianemu ze strony wielkich właścicieli ziemskich. Największy, pod przywództwem Stiepana Razina, miał charakter wojny chłopskiej, objął tereny nad dolnym Donem i prawie całe Powołże, trwał dwa lata. Zakończył się rozbiciem przez regularne wojska carskie i ciężkimi represjami wobec opozycji chłopskiej.
Po śmierci cara Aleksego rządy w Rosji przejął jego najstarszy syn, Fiodor III (1676-1682), mając 15 lat. Był bardzo chorowity, wszechstronnie wykształcony. Znał język polski, który za jego panowania stał się językiem dworu. Wprowadził szereg reform w państwie. Zniesione zostały niektóre drastyczne kary, ujednolicone podatki ludności, zwiększone kompetencje wojewodów, przy równoczesnym zmniejszeniu ilości urzędów i in.
Pragnąc unormować pokojowo stosunki z Polską przedłużył w 1678 r. rozejm andruszowski i zadeklarował chęć zawarcia pokoju. Nie uchronił się jednakże od wojny z Turcją na Ukrainie, gdy hetman Doroszenko, zwasalizowany przez Turcję, próbował podporządkować sobie całą lewobrzeżną Ukrainę. Wojna zakończyła się w 1681 r. utrzymaniem przez Turcje Ukrainy prawobrzeżnej, uznaniem przez Turcję praw Rosji do terenów Ukrainy zadnieprzańskiej i zakazem zasiedlania tzw. Dzikich Pól na południu Ukrainy.
Po śmierci cara Fiodora III, w wyniku sporów i krwawych porachunków pomiędzy strzelcami carskimi i bojarami, ogłoszono równolegle carami dwóch braci, z różnych małżeństw, zmarłego: 15-letniego Iwana i 10-letniego Piotra, zresztą z, i przydano im za regentkę 25-letnią ich siostrę, Zofię (1682-1689). Faktycznie rezolutna Zofia sprawowała władzę przez 7 lat, gdyż Iwan był niesprawny umysłowo, zaś Piotr zbyt młody. W 1684 r. Zofia potwierdziła, zawarty wcześniej, traktat pokojowy ze Szwecją, a w 1686 r. zawarty został w Moskwie traktat z Polską, zwany pokojem Grzymułtowskiego. Nazwa stąd, że na czele polskiego poselstwa stał wojewoda poznański Krzysztof Grzymultowski. Traktat utrwalił warunki rozejmu andruszowskiego i stanowił pakt obronny obu państw przeciwko Turcji.